بالانس متریال چیست؟

• بالانس متریال چیست و چگونه محاسبه میگردد؟

با افزایش روزافزون قیمت مواد و مصالح ساختمانی ؛ یکی از مهمترین دغدغه هایی که اغلب سازندگان یا شرکت های ساختمانی با آن مواجه اند ؛ مسأله پرت متریال است که به شدت بر روی بهای تمام شده پروژه و حاشیه سود تأثیر گذار است. در بهینه ترین حالت فرآیند عملیات اجرایی پروژه بایستی بنحوی انجام گردد که میزان پرت و از دست رفتن مواد مصالح به حداقل برسد. در این مطلب آموزشی از بخش کنترل پروژه وبسایت مستر پلنر به این سوال پاسخ خواهیم داد که بالانس متریال چیست؟ و چگونه میتوان از آن در جلوگیری از پرت متریال استفاده کرد ؛ اشاره خواهیم کرد.

مطابق تعریف بالانس متریال عبارت است از تفاضل میزان مواد و مصالح مصرف شده با مقدار تحویل شده که باید از میزان پرت مجاز در نظر گرفته شده کمتر باشد. در اغلب پروژه های ساختمانی شکل قراردادها به این صورت است که کارفرما خود راسأ اقدام به تهیه متریال نموده و آن را جهت اجرا در اختیار پیمانکاران جزء که قرارداد آنها بصورت دستمزدی است قرار میدهد ؛  تجربه نشان داده است عدم توجه به مسأله بالانس متریال در قراردادهای دستمزدی پیمانکاران جزء ؛ موجب افزایش پرت متریال و در نتیجه افزایش هزینه های پروژه خواهد گردید.

فرض کنید که دفتر فنی پروژه پس از مطالعه و متره نقشه ها ؛ میزان 1500 مترمربع اجرای سنگ پلاک در یکی از بخش های پروژه را محاسبه نموده است ؛ بر همین اساس پیمانکار مربوطه به همین میزان سنگ را از انبار پروژه تحویل گرفته و 1410متر مربع کار تحویل داده است (متریال مصرف شده) ؛ در این صورت میزان بالانس متریال بصورت زیر خواهد بود

1500/1410=1.063

پس میزان پرت متریال بدست آمده برابر با 0.063*100 برابر با 6.3 درصد خواهد بود ؛ حالا در صورتیکه میزان پرت مجاز را 5 درصد در نظر گرفته باشیم ؛ ملاحظه خواهید کرد که 5-6.3 برابر با 1.3 اضافه پرت غیر مجاز بدست خواهد آمد. در ادامه برای تبدیل اضافه پرت به ریال در صورتیکه قیمت هر مترمربع سنگ مصرف شده توسط پیمانکار را 250000 تومان در نظر بگیریم خواهیم داشت:

1500*0.013*250000=4875000 تومان

• رویه تهیه بالانس متریال چیست؟

رقم محاسبه شده در بالا در حساب پیمانکار لحاظ و بصورت بدهی در صورت وضعیت ارسالی از ایشان کسر خواهد گردید. شاید در ایده آل ترین حالت بهتر باشد تا بدهی ناشی از پرت متریال را در صورت وضعیت های موقت که بصورت ماهانه توسط پیمانکاران جزء تهیه میشود اعمال نمائیم تا ضمن جلوگیری از از بین رفتن سرمایه کارفرما که برای تأمین متریال هزینه شده است ؛ اثر بازدارندگی برای ادامه عملیات اجرایی در پیمانکاران جزء ایجاد نمائیم ؛ اما این مسأله در صورت وضعیت قطعی نیز قابل اعمال خواهد بود.

در بالا گفتیم که بالانس متریال با چه فرمولی محاسبه میشود اما روال انجام آن با اندازه گیری مقدار کار انجام شده در پروژه توسط پیمانکار و تهیه ریز متره از ابعاد و احجام و مقایسه آن با میزان متریال تحویلی به پیمانکار و پرت مجاز در نظر گرفته شده در قرارداد وی عملیاتی میگردد.

حال پس از مقایسه با پرت واقعی و پرت مجاز وضعیت نوع مصرف متریال قابل ملاحظه خواهد بود ؛ در صورتیکه این میزان پرت از عددی که بصورت مجاز در نظر گرفته شده است ؛ فراتر برود نشانگر بی توجهی در مصرف و از بین رفتن آن و یا موضوعات دیگر  خواهد بود که بصورت بدهی از مطالبات پیمانکار یا از تضامین وی کسر خواهد گردید.

• میزان پرت مجاز متریال چگونه محاسبه میشود؟

شاید این سوال برای شما پیش بیاید که معیار محاسبه پرت مجاز متریال چیست؟ در پاسخ به این سوال باید اینگونه پاسخ داد که میزان پرت متریال متناسب با عواملی چون نوع متریال ؛ نقشه های اجرایی ؛ روش اجرا ؛ شرایط جوی ؛ وضعیت حمل و نقل میتواند متفاوت باشد ؛ لذا از یک عدد ثابت نمیتوان برای هر نوع متریالی استفاده نمود. این عدد براساس تجاربی که از سال ها اجرای پروژه ها در شرایطی که در بالا به آن اشاره کردیم بدست می آید. از دیگر مراجعی که میتوان به آن مراجعه نمود فهرست بهای منتشر شده توسط سازمان برنامه و بودجه است.

• چرا از بالانس متریال استفاده میکنیم؟

استفاده از بالانس متریال در طول مدت زمان اجرای پروژه مزایایی را بدنبال دارد که در بالاهم به یکی از مهمترین آنها که جلوگیری از پرت و هدر رفت متریال است ؛ اشاره کردیم. در ادامه با برخی دیگر از فوایدی که انجام بالانس متریال برای پروژه خواهد داشت صحبت میکنیم.

1. با انجام اینکار نظارت دقیقی بر چرخه ؛ درخواست ؛ خرید ؛ تحویل ؛ مصرف و مواد و مصالح پایکار خواهیم داشت ؛ لذا از ایجاد پرت غیر مجاز جلوگیری و مانع از ازبین رفتن منابع مالی از طریق خرید مجدد مصالح پرت شده یا خریدهای اضافه خواهیم شد.
2. علاوه بر پرت و هدر رفت ؛ مسأله سرقت متریال و جلوگیری از آن نیز برایمان مهیا خواهد گردید ؛ لذا از آنجایی که متریال طی یک پروسه مشخص به پیمانکار تحویل و از وی رسید دریافت میگردد ؛ عمل حفظ و نگهداری نیز بر عهده ایشان بوده و دقت و نظارت بیشتری را بر نحوه نگهداری و مصرف مواد و مصالح اتخاذ خواهد نمود.

• استفاده از نرم افزار بالانس متریال

شاید بهتر است بجای جلوگیری از پرت شدن مواد و مصالح و محاسبه در پایان کار و کسر کردن آن از صورت وضعیت پیمانکار ، بخواهیم علاج واقعه قبل از وقوع بکنیم یا بقولی پیشگیری بهتر از درمان است. در واقع قبل از وارد شدن خسارت به کارفرما و از بین رفتن مواد و مصالح از یک راه حل دقیق نرم افزاری استفاده کنیم. یکی از امکانات نرم افزار هوم پراجکت در کنار قابلیت های بسیار کاربردی که در اختیار مدیران و سرپرستان کارگاهی قرار داده ؛ تخصیص و بالانس متریال است.

با استفاده از این قابلیت ابتدا ساختار پروژه شامل جبهه های کاری و فعالیت های موجود در آن (بطور مثال : جبهه کاری فونداسیون و فعالیت آرماتوربندی) در نرم افزار تعریف شده و سپس با ورود به داخل هر فعالیت ؛ مصالح مورد نیاز جهت اجرای آن فعالیت که توسط دفتر فنی با احتساب پرت مجاز از روی نقشه های اجرایی محاسبه شده در نرم افزار ثبت میگردد.

در مرحله بعد نوبت به تخصیص متریال (با قابلیت درج تاریخ ) به پیمانکاران میرسد که برابر تعاریف از قبل انجام شده مشخص میگردد که در هر جبهه کاری و فعالیت زیر مجموعه آن از هر مصالح به چه میزان و در چند نوبت مصالح تخصیص داده شده است. توجه به این نکته لازم است که نرم افزار هیچگاه اجازه صدور تخصیص بیش از مقدار متره شده که میزان پرت مجاز نیز در داخل آن لحاظ شده است را نخواهد داد.

بطور مثال اگر حجم میلگرد آجدار نمره 22 پس از نقشه و احتساب پرت مجاز 20 تن بدست آمده باشد و کاربر نرم افزار بخواهد 23 تن را در مجموع (در یک یا چند مرحله) به پیمانکار یا پیمانکاران تخصیص دهد با پیغام هشدار مواجه خواهد شد ؛ که میتوان از آن بعنوان مرحله اول کنترل یاد کرد.

در مرحله بعدی متریال تخصیص یافته ؛ طی گزارشات روزانه کارگاه به پیمانکاران تحویل داده میشود ؛ در این مرحله نرم افزار اجازه نخواهد داد ؛ مقدار متریال تحویلی بیشتر از متریال تخصیص داده شده برای هر پیمانکار باشد. لذا در صورتیکه پیمانکار تقاضای بیشتری نسبت به آنچه به وی تخصیص داده شده داشته باشد ؛ نشانگر آن خواهد بود که پرت متریال اتفاق افتاده است ؛ حال اگر بازه های تحویلی متریال به پیمانکاران را در حد معقول کوتاه و متناسب با پیشرفت کار تحویل دهیم همیشه از طریق امکان بالانس متریال ؛ پرت یا سرقت را بطور قابل ملاحظه ای تحت کنترل قرار خواهیم داد.

قابلیت گزارش گیری دوره از متریال خرید شده ؛ تخصیص ؛ تحویل و مصرفی و پای کار پیمانکاران به تفکیک جبهه کاری و فعالیت در نرم افزار هوم پراجکت ؛ دست مجریان پروژه های عمرانی را برای نظارت دقیق تر باز خواهد نمود که نتیجه آن حفظ منابع مالی و نهایتأ حفظ حاشیه سود خواهد بود.

در این مقاله آموزشی به این سوال پاسخ دادیم که بالانس متریال چیست؟ و از نحوه انجام مزایا و نرم افزاری که میتواند برای انجام آن به ما کمک کند صحبت کردیم. در صورت نیاز به خرید این نرم افزار میتوانید از طریق فروشگاه وب سایت اقدام نمائید.